Siebe Bergsma is geboren in Minnertsga en na de lagere school ging hij werken als boerenknecht, maar zijn belangstelling lag op een ander terrein. Een huisarts ontdekte zijn bijzonder talent voor tekenen en houtsnijden en stelde hem in staat zich hierin verder te bekwamen. Aan het begin van de twintigste eeuw behaalde hij een meestergraad in de houtsnij- en beeldhouwkunst aan de Kunstnijverheidsschool in Haarlem. Tijdens zijn opleiding daar werden er werken van hem bekroond op de wereldtentoonstelling van Luik (1905) en Milaan (1906). Een aantal houtsnij werkstukken van zijn hand zijn, na enig speurwerk, het afgelopen voorjaar in het bezit gekomen van het dorpsarchief. Op de website Minnertsga Vroeger staat een en ander over deze kunstzinnige man vermeld, maar inmiddels hebben we ook wat meer informatie over hem. Dus heb ik het al bestaande verhaal herschreven en aangevuld.

Familieschets
Siebe is geboren op 5 mei 1878 als tweede kind in het gezin van Anne Bergsma en Aaltje Sijbes Faber. Zijn vader Anne kwam van

Siebe Annes Bergsma (1878-1954)

oorsprong uit Oosterlittens en was bakkersknecht toen die trouwde met de Minnertsgaaster Aaltje Sijbes Faber. Het is niet ondenkbaar dat Siebe zijn vader en moeder elkaar in Minnertsga hebben getroffen doordat zijn vader werkzaam was bij één van de bakkers in het dorp. Siebe had een oudere zus Bieke en een jongere zus Grietje. Op 25 april 1901 trouwt Siebe Annes Bergsma met Jaike Hoekstra uit Oosterbierum. In 1907 raakte Jaike voor het eerst zwanger, maar het kindje, een zoontje, is halverwege de middag van 29 januari 1908 levenloos geboren. De overbuurman, Wijbe Westerhuis (1872-1924), heeft het levenloos kindje aangegeven bij de Burgerlijke Stand. In 1913 raakte zijn vrouw weer zwanger en op 24 mei 1914 werd hun dochter Tietje geboren.

Beeldhouwer en Friesche houtsnijder
Zoals in de aanhef van dit verhaal staat, werden Siebe zijn kunstzinnige talenten ontdekt door een huisarts. In het begin van zijn carrière heeft hij aan verschillende tentoonstellingen in binnen- en buitenland mee gedaan en heeft hij daarmee prijzen en onderscheidingen gewonnen. Vanuit het Koninklijk Huis werd in het begin van de vorige eeuw, nijverheid in het algemeen en dus ook de Friese houtsnijkunst gestimuleerd. Siebe Bergsma kreeg in 1909 de opdracht om versieringen aan te brengen aan een kast op Paleis Het Loo in Apeldoorn. Welgestelde, adellijke families, werden op die manier ook op het spoor van de getalenteerde kunstenaar gezet. Zo kreeg hij onder andere opdrachten van de familie Van Harinxma thoe Slooten uit Leeuwarden. Bij dit alles bleef hij bescheiden en heeft hij uiteindelijk wellicht te weinig publiciteit gehad.

Maar van de kunst alleen kon hij zijn gezin niet onderhouden. Siebe was technisch ook vernuft en later bleek hij ook ondernemer en een gedegen vakman in de automobielbranche te zijn.

Eigen bedrijf
Op 9 april 1912 zit Siebe Bergsma bij notaris Anne Anema in St. Jacobiparochie om een koopakte te

Rood omlijnde perceel is het bouwterrein dat Siebe in 1912 heeft gekocht.

ondertekenen. Hij heeft een perceel bouwterrein gekocht voor ƒ 540,00 (gulden) dat aan de ‘Grintweg’ en ten oosten van de Openbare lagere school ligt. Hij liet op het perceel een winkel met een kleine werkplaats bouwen. Waarschijnlijk heeft hij een architect in de hand genomen om er een mooi pand neer te zetten want het heeft toch wel een bijzondere – en zeker voor die tijd – moderne uitstraling. Als we inzomen op de etalage dan hangen er verschillende modellen olie- en carbidlampen. Op de zijgevel hangt een reclamebord met Bates Tyres, autobanden. Dat geeft aan dat hij in de autobranche zat. In de Leeuwarder courant staan advertenties van Siebe Bergsma. Voor een ondernemer op een dorp, heeft hij vrij veel geadverteerd. Het betreft advertenties van: handel in rijwielen en naaimachines, luxe autoverhuur, verkoop van zelfregulerende carbidlampen, handel in nieuwe en gebruikte auto’s en in 1929 is hij ook erkend installateur voor het Provinciaal Elektriciteit Bedrijf (P.E.B.). Kennelijk is hij ook goed zakenman want later wordt er naast de winkel, aan de Skoalstrjitte-kant, een flinke werkplaats bijgebouwd.

Of het expansiedrift is geweest om zijn zaak groter te maken of dat er andere redenen zijn geweest, is niet bekend. Maar in november 1931 verkoopt hij zijn zaak aan Martinus Kerlien die de handel in automobielen, motorrijwielen en de luxe autoverhuur voortzet. Siebe is dan met zijn gezin naar de Leeuwerikstraat (129-131) in Leeuwarden verhuisd waar hij opnieuw een garagebedrijf runde. Dit bedrijf werd later de firma Garage Bergsma & De Zeeuw. In 1941, als hij 62 jaar is, trekt hij zich terug uit het bedrijf dat later onder de naam Garage De Zeeuw verder gaat.

Het roer om
Het kunstenaarsbloed dat bij Siebe door de aderen stroomt, is kennelijk begonnen te bruisen. Want hij wordt dan leraar tekenen en timmeren aan de Ambachtsschool in Leeuwarden en daarnaast bleef hij als kunstenaar actief. In de kerk van Menaldum hangt een predikantenbord van zijn hand en ook heeft hij voor het Poptaslot in Marssum enige voorwerpen vervaardigd. In de consistorie van de Meinardskerk hangt een beeldhouwwerk van zijn hand wat Petrus moet voorstellen met de sleutel van de hemelpoort.

Links Siebe en Jaike, midden als leraar en rechts Petrus bij de hemelpoort.

Siebe zijn vrouw overleed in november 1953. Siebe overleed op 27 oktober 1954 in Leeuwarden. Zijn dochter Tietje, die in 1992 overleed, heeft bij testament de nalatenschap aan houtsnijwerken van haar vader overgedragen aan een museale organisatie. Eva Hibma was een goede kennis van Tietje en heeft de nalatenschap afgehandeld en er voor gezorgd dat de collectie houtsnijwerk uiteindelijk in het museum It Ald Slot in Wergea terecht kwam. Toen de collectie door de eigenaar/beheerder in ontvangst werd genomen, herkende die een borstbeeldje van gips. Het bleek dat de eigenaar/beheerder les had gehad van Siebe Bergsma op de Ambachtsschool en dat hij het beeldje na moest maken of natekenen.

Collectie houtsnijwerk
Jaren geleden heb ik een bezoek gebracht aan het museum Ald Slot en de collectie van Siebe gefotografeerd om een beeld te krijgen van de omvang en hoe de stukken er uit zagen. Dat was maar goed ook want eind 2018 heeft het museum noodgedwongen de deuren moeten sluiten wegens de hoge leeftijd van de eigenaar/beheerder.

Toen dit onderwerp binnen onze werkgroep Minnertsga Vroeger, heeft Rikky Nagel onmiddellijk actie ondernomen. Als inwoner van Wergea wist zij wie de dochter van de eigenaar/beheerder was en heeft toen contact met haar opgenomen en gevraagd waar de

Bovenkant naaidoos van Knilliske Hamer.

collectie van Siebe Bergsma was gebleven. Het bleek dat die in opslag lag. Rikky heeft toen bepleit om de collectie naar het dorpsarchief over te brengen en dat is gelukt. Echter, als we een vergelijking maken met de collectiestukken die we overgedragen hebben gekregen en de foto’s, dan missen er nog een aantal stukken.

Enkele weken geleden trof ik bij toeval Klaske, Eva en Pieternella Hibma. Eva vertelde mij het hele verhaal over het onderbrengen van de collectie en hoe het terecht was gekomen in het museum Ald Slot. En . . . . Eva liet mij een houten naaidoos van haar moeder zien die door Siebe Bergsma is gemaakt. Later bracht Pieternella foto’s van het interieur van de woning van Tietje waarop een deel van de collectie houtsnijwerk van Tietje haar vader was te zien. We hebben nu een goed overzicht van de collectie, maar er ontbreken nog stukken. We zullen Rikky nog eens op pad sturen om de overige stukken houtsnijwerk van Siebe Bergsma terug naar Minnertsga te halen waar ze thuis horen.

Gerryt Bouma, oktober 2023