Jaantje en Perkje, wie waren dat?

In de beeldbank bij de categorie: personen, zit een oude foto uit de beginjaren 1900 waarop twee pronte dames staan. De foto komt uit een familiealbum en is ingestuurd door Piet Groeneveld. Helaas kon Piet de namen er niet bij vermelden. Dat is jammer . . . . . maar gelukkig; er is op de foto gereageerd door Neeltje Groeneveld.  Zij liet deze en andere foto’s van Minnertsga vroeger, zien aan haar vader Leendert die op dit moment vanwege zijn gezondheid in WoonZorg- en Behandelcentrum Bloemkamp in Bolsward verblijft.

Jaantje (links) en Perkje

Volgens Leendert moeten de pronte dames op de foto Jaantje en Perkje zijn. Maar of er een familierelatie is, dat is niet bekend. Mogelijk dat het Groenevelds zijn. Leendert weet wel te vertellen dat zij op enig moment vanuit Minnertsga naar het armhuis in Tzummarum zijn verhuisd. De spullen die Jaantje en Perkje niet mee konden nemen naar het armhuis, bleven achter en zijn door de moeder van Leendert opgeruimd. Onder het bedstee, in een kelderruimte, lag het mooiste spul. Mooie lakens en ander beddengoed. Vanwege zuinigheid sliepen de dames zelf onder oude zakken.

Leendert vertelde dat de dames waarschijnlijk de familienaam Groeneveld hadden en dat het nichten waren van zijn vader Jacob Jacobs Groeneveld. Jaantje en Perkje woonden vlakbij de boerderij van Van der Schaar, Hoarnestreek 9. De moeder van Leendert, Neeltje Kuiken, hielp de beide dames met het huishouden.

Leendert kent de dames alleen van naam. Vermoedelijk zijn Jaantje en Perkje overleden vóórdat hij zelf in maart 1936 geboren is. Hij is in ieder geval nooit bij hen op bezoek geweest voor zover hij zich kan herinneren.

Woningen op de hoek Langedijk – Hoarnestreek

In de familie ging wel het verhaal dat één van de dames zogenaamd met de helm op was geboren. De helm is in het volksgeloof het vlies dat bij de geboorte het hoofd van sommige kinderen omgeeft en wat er toe leidt dat het kind geacht wordt een gelukskind of ziener te zijn. Wie met de helm geboren is wordt geacht het tweede gezicht te hebben. Omdat een kind dat ‘met de helm’ werd geboren eerder als nadelig werd ervaren, of zelfs als een vloek werd gezien, verbrandde men dikwijls ‘de helm’ na de geboorte, waardoor deze ‘zijn eigenschap verloor’. Eén van de dames, die met de helm op, voorspelde de meest krankzinnige dingen voor die tijd waar men in de familie en in het dorp grote twijfels bij had.

Tot zover Leendert zijn beschouwing op de foto van ‘Jaantje en Perkje’.  Voor de zekerheid vraag ik nog of de namen geboortenamen zijn of bijnamen. Ik krijg de bevestiging dat het geboortenamen zijn en kunnen we wat meer te weten komen van deze dames wordt er gevraagd. Dus op zoektocht want het maakt mij ook nieuwsgierig.

Zelf was ik de namen Jaantje en Perkje nog niet tegen gekomen als Minnertsgaaster bewoners. Dus eerst maar eens zoeken in de genealogische gegevens van Tresoar. De voornaam Jaantje zal wat meer voor komen naar mij idee, maar de naam Perkje dat is een meisjesnaam die ik nog niet kende, dus eerst maar zoeken op die naam. Dat levert 14 treffers op, de naam Jaantje levert 101 treffers op. Na een tijdje komt ik uit bij een Jaantje en een Perkje met de zelfde achternaam. Perkje, geboren in 1856 is een kind van Andries Heins Abbenga en Aatlje Renzes Dijkstra. En Jaantje is geboren is 1874 en ook zij is een kind van Andries en Aaltje. Het leeftijdsverschil tussen de beide zussen is 18 jaar.

Voormalig armhuis in Tzummarum waar na 1957 confectiebedrijf Engel was gevestigd (www.oudtzummarum.nl)

Andries Heins Abbenga en Aaltje Renzes Dijkstra zijn getrouwd in 1853 in de gemeente Het Bildt. Zij kregen zes kinderen: Renze (1853), Perkje (1856), Leentje (1857), Hein (1865), Arjen (1868) en Jaantje (1874).

Het lijkt erop dat er op een of andere manier een relatie is met de Groeneveld familie. De namen Andries en Leentje (Leendert) komen ook in die familie voor. Na wat uitzoekwerk komt een aardig overzicht in beeld (zie familieschema).

Jaantje en Perkje waren dus tantes van de vader van Leendert Groeneveld. De beide dames waren oude vrijsters zoals dat vroeger heette. Tegenwoordig heet dat ‘single’. Perkje is 80 jaar geworden en is inderdaad in Tzummarum overleden net als Jaantje die op 64-jarige leeftijd is overleden. De geboortegrond van Perkje en Jaantje lag in/bij St. Jacobiparochie. Op die geboortegrond hadden zij vanuit hun hooggelegen woning aan de Hoarnestreek het zicht op, totdat zij naar het armhuis in Tzummarum moesten verhuizen.