Het pand aan de Meinardswei 38 was vroeger een woning met een timmermanswerkplaats. Timmerbaas Arjen Ekes van der Velde (1855-1925) had er in het begin van de vorige eeuw zijn bedrijf. Hij werd opgevolgd door Jan Simons Helder (1887-1959). De familie Helder settelde zich in het begin van de jaren 1800 vanuit Franeker in Minnertsga. De familienaam is in 1811 aangenomen door Simon Dooitses († 1834, 65 jaar) die wagenmaker was. In februari 2022 heb ik een artikel geschreven over de familie Helder als wagenmakers. Dit artikel gaat over de afstammeling, de eerder genoemde Jan Simons Helder die timmerman/aannemer was.

Rechts pand met handkar ervoor is het timmerbedrijf van Helder

Familieschets
Jan Simons was het negende kind in het gezin van tien van Simon Jans Helder (1847-1913) en Geertje Jacobs Hogerhuis (1849-1928). Heit Simon Jans was timmerknecht toen hij met mem Geertje Jacobs in het huwelijk trad en is dat kennelijk zijn hele leven, tot zijn 66ste, gebleven zo blijkt uit zijn overlijdensakte. In het dorpsarchief is een groepsfoto bewaard gebleven van timmerbaas Arjen Ekes van der Velde en zijn medewerkers. Daarop staat ook heit Simon Jans Helder met een kleine houtschaaf in zijn hand.

Jan Simons Helder trouwt in juli 1911 met Rinske Blanksma. Beide zijn op dat moment 23 jaar en geboren in

Schilderij gemaakt door Johannes Blanksma

Minnertsga. Het is best aannemelijk dat ze samen op de lagere school in dezelfde klas hebben gezeten. Rinske is een halfzus van Arjen Blanksma, de vader van de melkventer en bekend amateurschilder Johannes Blanksma (1897- 1988) uit St. Annaparochie. Jan Simons Helder is timmerknecht in Minnertsga als hij met Rinske trouwt. Het kan zijn dat hij, net als zijn vader, ook in dienst is geweest bij timmerbaas Arjen Ekes van der Velde. Jan en Rinske krijgen vier kinderen: levenloos meisje (†1912), Janke (*1913), Simontje (*1917) en Simon (*1921). Janke trouwde later met de bakker Wieger Baukes Deinum, Simontje trouwde met Freerk Bisschop en Simon (Siem) trouwde later met Akke Joostema.

Eigen bedrijf
Begin november 1924 wordt in de Franeker courant en de Leeuwarder courant bekend gemaakt dat Arjen Ekes van der Velde zijn timmerzaak heeft over gedragen aan Jan Simons Helder. “Dankend voor het genoten vertrouwen beveelt hij zijn opvolger ten zeerste aan”, zo staat er te lezen. Jan Simons Helder op zijn beurt beveelt zich in diezelfde advertentie aan “voor alle voorkomende onderhoudswerken, nieuwbouw, betonwerk, het maken van plannen en begrootingen”.
Vermoedelijk was Jan Simons vóór de overname van het bedrijf al in dienst bij timmerbaas Van der Velde, want uit

Jan Simons Helder met in het midden zijn vrouw Rinske Blanksma en links Trijntje Post – Marra

de notariële akte blijkt dat de timmerzaak  ‘uit de hand’ wordt verkocht aan de opvolger. De koop wordt officieel bekrachtigd op 5 januari 1925, Jan Simons is dan 38 jaar. Hij wordt eigenaar van de woning met ‘timmerwerkplaatsen, grond en achtererf aan de Hoofdstraat nabij de vaart van Minnertsga ‘. Dit onroerend goed is dus de het pand dat nu Meinardswei 38 is. De dorpsvaart liep vroeger tot midden in het dorp en eindigde vlak voor de Meinardskerk. Aan de westzijde van de werkplaats, op het erf van de buren, stond een grindhok dat ‘ter bede’ in gebruik was bij de verkoper en ging mee over op de koper. Het gebruik ter bede is het toestaan van het gebruik van een zaak – in dit geval het grindhok – zonder dat daar een vergoeding tegenover staat. Jan Simons Helder wordt voor zevenduizend gulden eigenaar van het geheel.

Jan Simons zal het timmerbedrijf na de overname voortvarend hebben voortgezet, maar op  9 februari 1926 was hij wat overmoedig. We lezen in de krant dat hij toen bezoek kreeg in zijn timmerwerkplaats van iemand die om een financiële bijdrage vroeg voor de ‘algemeene werkeloozen’. ‘Er is armoede onder de mensen’ zei de man er bij. Baas Helder vroeg de man of hij ook een lijst bij zich had. Die toonde daarop een papier met de handtekening van de burgemeester en met het stempel van de gemeente Barradeel. Baas Helder las niet wat er op de lijst stond, maar tekende en gaf de man maar gauw een gulden.

De man vertrok en kwam bij een vrouw aan de deur. Zij vroeg ook ‘heb je vergunning van de burgemeester?’ De man antwoordde dat hij dat had, waarop de vrouw vroeg om de vergunning dan te laten zien. De man toonde zijn papieren maar de scherpzinnige vrouw zag direct dat het niets anders was dan een vergunning van de burgemeester om met liedjes langs de deuren te gaan. De ‘algemeene werkeloozen’ voor wie de opgehaalde gelden waren bestemd, was dus niemand anders dan de man zelf. Die man bleek de 31-jarige Jan H. uit Leeuwarden te zijn. Hij moest later voor de rechter verschijnen voor oplichting. Het bleek dat hij in Minnertsga die dag ruim acht gulden had bij elkaar gescharreld en ook was hij in Sexbierum actief geweest. Of baas Helder later door de veroordeelde ook schadeloos is gesteld, is niet bekend.

Nevenactiviteit
Vrij kort nadat Jan Simons Helder het timmerbedrijf van Arjen Ekes van der Velde had overgenomen, verschijnen er advertenties in de streek- en regiokrant wat lijkt op een nevenactiviteit. Hij maakt in de advertenties bekend dat hij correspondent en/of tussenpersoon is van de Onderlinge Brandwaarborg Maatschappij van Woudsend en Onderling Waarborg-Genootschap “Renovatem”. Je kon dus bij de timmerman een verzekering aangaan tegen brandschade van onroerende en roerende goederen en je ook verzekeren tegen stormschade. Bedrijfseconomisch was dit niet eens zo’n gekke nevenactiviteit, want als er brand- of stormschade was dan kwam in die tijd de melding bij hem als eerste binnen en kon hij wellicht meteen afspraken maken over herstel.

 

Hoogste punt herbouw toren bereikt; middenvoor Jan Simons en links van de vlag zoon Simon Helder

Als we de gepubliceerde aanbestedingen in krant op een rijtje zetten, dan was Jan Simons Helder over het algemeen niet de laagste inschrijver. Maar bij de aanbesteding van de herbouw van de toren van de Hervormde kerk (nu Meinardskerk) na de vreselijke brand, was hij in juli 1950 de laagste inschrijver. De aanbesteding van de herbouw van het kerkgebouw is uitgevoerd door een aannemer uit Jistrum. Dat voor de herbouw twee aanbestedingen zijn geweest heeft wellicht te maken gehad met het feit dat de kerkgemeenschap eigenaar was (en nog is) van het kerkgebouw en de burgerlijke gemeente eigenaar van de toren. Toen timmerman Helder het hoogste punt van de herbouw had bereikt, is er een unieke foto gemaakt met de vlag in top.

Vakdiploma Aannemer
Voor de aannemers in bouwbedrijven was het zaterdag 9 september 1950 volgens de Franeker courant een bijzondere dag. Aan vijftien nieuwe leden is die dag het vakdiploma Aannemer uitgereikt. Simon (Siem), een zoon van Jan Simons Helder, was een van de gelukkigen die het diploma in ontvangst mocht nemen. Eind 1948 werd in Leeuwarden een Aannemerscursus opgericht die tot doel had in drie jaar aankomende aannemers in de bouw op te leiden voor het vakdiploma dat recht geeft op de erkenning om zich als aannemer te mogen vestigen. De cursus begon met 35 leerlingen maar het bleek al snel dat de kennis van die leerlingen sterk uiteen liep, zodat besloten werd deze groep te splitsen een eerste en tweede klas. Deze laatste groep had in ruim twee jaar het in Arnhem gehouden schriftelijk- en mondelingsexamen met goed gevolg afgelegd.

Ziekte en bedrijfsbeëindiging
Met het aannemersdiploma op zak, gaat Simon samen met zijn vader het timmerbedrijf leiden. Op een gegeven moment zal hij de zaak hebben overgenomen van zijn vader toen die op een zekere leeftijd was om een stap terug te doen binnen het bedrijf. Uit familiebron blijkt dat Simon een goede ambachtsman en timmerman was, maar geen ondernemer en ook de administratie en boekhouding was niet zijn ding. Eind jaren vijftig wordt Simon zijn vader ernstig ziek en na een hersenbloeding wordt die volledig bedlegerig. De situatie was dusdanig dat Simon zich ging oriënteren van; hoe nu verder?

Hij kreeg toen een tip van oud-Minnertsgaaster Douwe Elsinga (1916-2011) over een baan als ambtenaar bij de gemeente Den Ham. Douwe was in 1957 naar Vroomshoop verhuisd omdat hij was gevraagd directeur te worden van de Coöperatie Ons Belang, een organisatie op het gebied van aan- en verkoop onder andere landbouwproducten. In die hoedanigheid had hij een goed netwerk en kende hij Burgemeester Bramer van die gemeente goed. Toen Simon Helder en zijn vrouw Akke Joostema samen met Hein Joostema en Jeltje van Dijk op bezoek gingen bij de familie Elsinga in Vroomshoop, kwam Simon toevalligerwijs in contact met de burgemeester. Enige tijd later was er een vacature bij de gemeente van Opzichter. Simon heeft toen een sollicitatiebrief geschreven met behulp van meester Hoekstra. De sollicitatie pakte positief uit en Simon werd aangesteld als leidinggevende over de buitendienst van de gemeente.

 

 

 

 

 

In februari 1960 staat een advertentie in de Leeuwarder courant met de kop: ‘Belangrijke veiling timmerbedrijf (wegens opheffing) Minnertsga’. Op donderdag 25 februari is er boelgoed gehouden van enige machinerieën en de gehele voorraad materialen samen met een schrijfbureau, kabinet en enig huisraad. Het pand wordt overgenomen door de timmerman/aannemer Bloembergen en het gezin Simon Helder en Akke Joostema verhuizen in maart dat jaar naar Vroomshoop terwijl Akke hoogzwanger was van Sytse die zes weken na de verhuizing in Vroomhoop is geboren.

Ruim dertig jaar is timmerman Helder een begrip geweest in Minnertsga. Het bedrijf is op 2 november 1926 ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel en is officieel op 8 maart 1960 uitgeschreven.

Gerryt Bouma
Augustus 2023