3 01, 2022

Jacobus Sibrand Mancadan: kunstschilder en ondernemer (deel 2)

2022-01-03T10:23:46+00:003 januari, 2022|0 Reacties

Het eerste gedeelte van dit artikel verscheen in het julinummer (2005) van Fryslân en behandelde de afkomst en huwelijk van Mancadan en diens zakelijke activiteiten met betrekking tot huizen en veenderijen. In dit tweede gedeelte zal nader worden ingegaan op zijn gezin, schildersloopbaan en werk. Naar aanleiding van de eerste aflevering ontving ik een interessante reactie van mevrouw R. Bouma te Leeuwarden. Zij wees erop dat Sannes in zijn Geschiedenis van Het Bildt melding maakt van een zekere Sybren Augustinus "glaesmaecker te Mennertschae", een glazenier dus. Deze heeft in 1597 in opdracht van de pachters der landerijen, die de stad Franeker op Het Bildt bezat (en nog steeds bezit), een raam gemaakt met het stadswapen van Franeker, dat vermoedelijk in de kerk te St. Jacobiparochie is geplaatst. Een interessante bijkomstigheid is dat tien jaar later deze pachters de later beroemd geworden globebeker aan hun pachtheren in Franeker schenken; waarschijnlijk is deze gemaakt door Pibo Gualtheri, die we in de vorige aflevering tegenkwamen. Het is dus zeer waarschijnlijk dat Mancadans vader zijn loopbaan is begonnen als glazenier en dit beroep later heeft verruild voor meer ambtelijke bezigheden. Het zou in ieder geval mede de artistieke aanleg van zijn tweede zoon kunnen verklaren. J.S. Mancadan: polderlandschap Na in het voorgaande de zakelijke activiteiten van Mancadan te hebben geschetst, wil ik nu iets zeggen over zijn persoonlijke omstandigheden. Het echtpaar Mancadan kreeg op 10 augustus 1635 een dochter Ebel, genoemd naar de moeder van Elske, maar het kind overleed nog dezelfde maand en werd in Minnertsga begraven volgens het Handschrift Siderius. Ruim een jaar later wordt zoon Sybrandus geboren en in 1639 een tweede dochter Ebel. Sybrandus ging theologie sturen in zijn geboortestad, trouwde al op 19-jarige leeftijd en kon reeds zes maanden later zijn oudste zoon Johannes ten doop houden. Het was in die tijd ongebruikelijk dat mannen zo jong trouwden en zeker niet als ze nog studeerden; een en ander is dan ook een voorteken voor de verdere levenswandel van Sybrandus. Hij werd in 1658 predikant te Oosterwierum, het stamdorp van de familie Fogelsangh en in 1676 afgezet wegens o.a "onkuisheid" voor het huwelijk gepleegd met zijn derde vrouw, "een lange treijn van menigvuldige dronckenschappen" en bovendien bestond er in zijn gemeente een "bijna algemeene tegenheit tegen sijn E. persoon". Ook was er al eens een tekort in de classicale kas geconstateerd tijdens zijn quaestorschap. Tekenend in dit verband is dat zuster Ebel in de boedel van haar vader tientallen bedelbrieven van Sybrandus vindt "waaruit evident kan worden gezien wat hij soo voor als na van vader aan geldt heeft versocht en bekomen". Sybrandus krijgt echter nog een kans en wordt in 1679 predikant te Tjerkgaast, maar wordt na enkele jaren weer afgezet en neemt, zoals zovelen die geen toekomst meer zagen in Nederland, dienst bij de V.O.C. en vestigt zich in de Kaapkolonie. Dankzij de zegeningen van het internet weten we nu dat hij kort na 1682 in Stellenbosch werd benoemd als de eerste onderwijzer, tevens ziekentrooster en Lees meer

6 07, 2021

Jacobus Sibrandi Mancadan: kunstschilder en ondernemer (deel I)

2021-10-30T03:16:57+00:006 juli, 2021|2 Reacties

J.S. Mancadan: Italianiserend landschap, paneel 57,5 x 100 cm De Friese 17e-eeuwse schilder Mancadan komt de laatste decennia steeds meer in de belangstelling te staan. Begin 2001 was in het Fries Museum een tentoonstelling van achttien van zijn schilderijen te zien, een Friese dichter wijdde zelfs zeven gedichten aan hem (1993) en in een in 1996 verschenen friestalig jeugdboek speelt een gestolen schilderij van Mancadan een belangrijke rol. Deze belangstelling wordt mijns inziens niet alleen veroorzaakt door de manier waarop hij zijn landschappen schilderde namelijk met een vlotte toets en warme bruine en gelige tinten, maar ook door het feit dat hij als enige schilder al in de 17e eeuw landschappen heeft gemaakt die zeer vermoedelijk in Friesland zijn te lokaliseren. Omtrent de persoon van Mancadan was niet veel bekend, in de loop van de 20e eeuw kwam af en toe achtergrondmateriaal beschikbaar. Aanleiding tot dit artikel is mijn vrij recente ontdekking van de ouders van Mancadan. Eerst zal ik (Joop Woudstra) de afkomst, omgeving en zakelijke loopbaan van Mancadan trachten te schetsen om vervolgens tegen deze achtergrond zijn artistieke werkzaamheden te projecteren. Op 14 oktober van het jaar 1680 beweegt zich al hotsend, schommelend en af toe glijdend een wagen voort over de modderige wegen van Oosterwierum naar Leeuwarden. In de wagen bevinden zich, behalve de voerman, Ebeltje Mancadan en haar neef Johannes Mancadan, een zoon van haar broer. Achterin de wagen staat een doodskist, die gelukkig goed is vastgesjord, waarin het gebeente rust van hun moeder respectievelijk grootmoeder Elske Mathijsdr Siderius. Elske was al in 1669 in Beetsterzwaag ten huize van Ebeltje overleden en toen voorlopig begraven in Beetsterzwaag en later in Oosterwierum, maar nu is haar man Jacobus Mancadan ook overleden en zal zij aan zijn zijde uiteindelijk rusten op het Oldehoofsterkerkhof. De begrafenis zal de volgende dag plaatsvinden en ook het stoffelijk overschot van Mancadan heeft dan al een hele reis afgelegd. Hij is op 4 oktober overleden in Tjerkgaast, waar zijn zoon Sybrandus (de vader van Johannes) predikant is. Ebeltje heeft de laatste twee weken dan ook heel wat afgereisd: op 5 oktober is ze van Beetsterzwaag naar Tjerkgaast gegaan en later weer terug, 8 oktober van Beetsterzwaag naar Leeuwarden (eerst per wagen naar Smalle Ee en vandaar per schip via Wartena), de volgende dag naar Tjerkgaast waar 'de leed' (het begrafenismaal) is gehouden en de twaalfde met het lichaam van haar vader weer naar Leeuwarden. Ze zal blij zijn als alles achter de rug is. Alle vermoeienissen hebben haar er echter niet van weerhouden alle gemaakte onkosten tijdens de reizen, van het begrafenismaal en het vervoer van haar vaders boedel, nauwgezet te noteren. Dankzij haar administratie-drift en het feit dat veel bescheiden inzake de nalatenschap van Mancadan in het familiearchief Van Harinxma thoe Slooten bewaard zijn gebleven, is het mogelijk geweest haar reis geheel te reconstrueren. De voormalige directeur van het Fries Museum, dr. C. Boschma, heeft in 1966 in een artikel in het tijdschrift Oud Holland genoemde archivalia uitgebreid besproken. Lees meer

Ga naar de bovenkant