Omzwervingen gevelsteen boerderij Sixma-state

Na afbraak van de stelpboerderij Sixma in 1913 is van het gesloopte bouwmateriaal bij Warstiens een nieuwe stelpboerderij opgebouwd. Met het verplaatsen van het gesloopte materiaal naar Warstiens, kwam ook de oude gevelsteen daar terecht. Maar na een omzwerving via Wageningen kwam de steen uiteindelijk weer terecht in Minnertsga.

Sixma-state

Waar stond die boerderij?

De boerderij Sixma(-state) lag vroeger ten zuiden van het dorp. Vanuit het dorp gezien aan het einde van de Sixma van Andalwei links afslaan. Dan over de toegangsweg naar de boerderij van de familie Tjalma (W. Binnemaleane 1). Na die boerderij is het dan nog ongeveer vijftig meter lopen en je bent bij het perceel waarop vroeger de stelpboerderij Sixma heeft gestaan.

In het Stemkohier van 1640 wordt de boerderij al genoemd. Die is dan eigendom van heer Van Sixma. In 1700 is de boerderij in eigendom bij de erven van Agge Van Sixma. Om nu de hele geschiedenis van de eigenaren en de huurders precies te beschrijven in dit artikel, is naar mijn idee niet passend. Het gaat per slot van rekening om het verhaal rond de gevelsteen.

[hotspot id=1151 /]

Gevelsteen

Op enig moment verkeerde de oude boerderij kennelijk in slechte staat dat er een nieuwe moest worden gebouwd. Die nieuwe, van het type stelpboerderij, is in 1885 gebouwd getuige een gevelsteen. Volgens de gevelsteen is de eerste steen gelegd door twee meisjes: Ypckjen en Clara Lycklama à Nijeholt die toen twaalf en acht jaar waren. Wie waren nu die twee meisje en wat was de relatie met deze nieuwe stelpboerderij?

Ypckjen (1873-1916) en Clara (1877-1902) waren dochters van Jonkheer Augustinus Lycklama à Nijeholt en Anna Adrianna Cornelia Sixma van Heemstra. In 1640 en 1700 is de boerderij al eigendom van de familie Van Sixma. Door vererving is het eigendomsrecht geheel of deels terecht gekomen bij de moeder van deze beide meisjes.

Stelpboerderij

In het boekje ‘Minnertsga, bydrage ta syn skiednis’ beschrijft de auteur P.B. Winsemius de stelpboerderij als volgt. ‘De moaije, greate, bipanne stjelp (west-east), mei útsicht op it westen, it foarste diel mei blauwe pannen, it efterste diel, de skuorrûmte dus, mei reade pannen dutsen, dy’t tige heech lei, joech oant it lânskipsbylf súdlik fan it doarp tekening’.

De laatste pachters van de boerderij waren: Rinse Tane Vellinga, Wytse Schuiling en als allerlaatste Tjipke Pieters Wijngaarden. In de herfst van 1912 is de stelpboerderij openbaar verkocht en kwam uiteindelijk in handen van notairs Ottema. Tjipke Pieters heeft er gewoond tot 12 mei (âlde maaie) 1913, de dag waarop de meeste pachtcontacten en arbeidsovereenkomsten werden beëindigd of opnieuw werden gesloten.

Tot voortzetting van het pachtcontract is het niet gekomen. Hoewel Tjipke Pieters een goede veehouder was – hij uitmuntend jong- en melkvee die op vijf na allemaal ingeschreven stonden in het Friesch Rundvee-stamboek – moest hij door gezondheidsomstandigheden afscheid nemen van het boerenbedrijf. Hij liep toen tegen de zestig toen hij op 3 april 1913 noodgedwongen boelgoed moest houden. Van Sixma-state is hij toen verhuist naar Franeker waar hij enkele weken later, ‘na eene langdurige ongesteldheid van 5 ½ jaar’ is overleden.

Door het boelgoed en het vertrek van Tjipke Pieters, stond de boerderij leeg. De boerderij is daarna gesloopt. Eigenlijk is dat onbegrijpelijk omdat de eerste steen van de boerderij in 1885 is gelegd. De ouderdom van de boerderij is dus 1913 nog geen dertig jaar. Het is bekend dat van het sloopmateriaal – bouwmateriaal was in die tijd ontzettend duur – een nieuwe stelpboerderij is gebouwd bij Warstiens, tussen Warga en Wartena. Ook de gevelsteen raakte met het gesloopte bouwmateriaal naar Warstiens.

Gevelsteen teruggevonden

Eind jaren ’80 begin ’90 van de vorige eeuw, bracht Tjipke Wijngaarden, een kleinzoon van Tjipke Pieters, uit nieuwsgierigheid een bezoek aan de boerderij Jornahuis bij Warnstiens. Daar lag in het tuinpad een steen die wel eens de gevelsteen zou kunnen zijn die bij de boerderij Sixma-state hoorde. Na uitgraven en de steen omgekeerd te hebben, bleek het inderdaad de gevelsteen te zijn van Sixma-state. Kleinzoon Tjipke kreeg de ongeveer vijftig kilo zware gevelsteen mee naar zijn woonplaats Wageningen. Daar heeft de steen een aantal jaren gelegen totdat Dooitze Zwart in oktober 1996 een telefoontje kreeg uit Wageningen van de kleinzoon. Hij wilde de steen graag komen brengen zodat die aan de collectie van het Bildts Dokumintaasysintrum kon worden toegevoegd. Zo kwam de steen na een omzwerving eindelijk weer terug op de Minnertsgaaster klei. Maar de bibliotheek in Minnertsga, waar het documentatiecentrum deels was gevestigd, is afgelopen zomer opgeheven. Alle verzameld materiaal en dus ook de gevelsteen is verhuist naar de bibliotheek in St. Annaparochie. Ik kan u zeggen dat de steen wordt opgeknapt en plaats krijgt in de bibliotheek naast een andere prachtige gevelsteen die tentoongesteld staat.

Overblijfselen Sixma-state

Nu de gevelsteen in St. Annaparochie ligt, is er dan niets meer in Minnertsga wat herinnerd aan Sixma-state? Jawel . . . . . . én nog wel op twee plaatsen.

Allereerst is dat de locatie waar de boerderij heeft gestaan. Bij de familie Tjalma over het erf en dan nog ongeveer 50 meter verder is de groene ‘postzegel’ waarop de boerderij heeft gestaan, goed herkenbaar. De contouren van het oude woonperceel zijn perfect in tact gebleven. Het perceel heeft kennelijk de ruilverkaveling goed doorstaan. Mogelijk is dat te danken aan een wijze landinrichtingscommissie of lokale omwonenden die ervoor gezorgd hebben dat dit perceel ongeschonden de ruilverkaveling door kwam.

Ten tweede het ‘lytshûs’. Dat is voor sloop verkocht aan Rienik Klazes Post. Rienik Klazes heeft het ‘lytshûs’ afgebroken en aan de Rispinge in Minnertsga heeft hij het weer opgebouwd en gebruikte hij het voor opslag. In de jaren ’70 was dit het jeugdhonk ‘Ho hjir is’t’. Daarna en tot op heden doet het dienst als clubgebouw van de Postduivenvereniging De Vliegende Post.

Het oude ‘lytshus’