Loon- en kraanbedrijf C. Nagel

Dooitze Zwart heeft in 2004 een boek samengesteld over de middenstand en ondernemers vanaf 1956 tot en met 2004. Hij heeft besloten al die beschrijvingen van de verschillende middenstanders en ondernemers ook te publiceren op Minnertsga vroeger. Deze keer de eer aan Loon- en kraanbedrijf C. Nagel met dank aan Jan Nagel die informatie aanleverde.

Jan-Nagel-1836-1888

Jan Nagel (geb. te Markelo op 13 december 1836 – overleden te Franeker op 17 juli 1888) was beroepssoldaat geweest in Nederlands Indië ten tijde van de Atjeh-Oorlog. Na zijn terugkeer naar Nederland (met de rang van sergeant) werd hij brugwachter in Strobos-Gerkesklooster. Hij kreeg een zenuwinzinking en overleed te Franeker in de psychiatrische inrichting aldaar. Uit zijn huwelijk met Geertje Pieters van der Leest werden drie kinderen geboren: Cornelis, Aldert en Margaretha Johanna. Er was enig geld uit nalatenschappen zodat de kinderen voor zich een eigen bestaan konden opbouwen.

Cornelis, nu Kees geheten, was aanvankelijk woonachtig te Klooster Anjum, onder Berlikum. Later verhuisde hij naar de Mieden in Minnertsga. Ze woonden in de boerderij, waar nu de familie Renema woont (Wiebe Binnemaleane 14, voorheen Miedleane 14). Kees overleed in 1930. Zijn vrouw Neeltje van der Meer blijft hier eerst wonen en vertrekt februari 1937 naar Witmarsum. Hierna komt hun zoon Jan hier wonen vanuit Klooster Anjum. Hij runde hier een klein boerenbedrijf annex loonbedrijf; aanvankelijk samen met zijn zonen Cornelis, Tjerk en Geert Jilles.

Eind jaren veertig, begin jaren vijftig was het paard nog een belangrijke factor in de landbouw, maar allengs werd dit trekdier vervangen door de tractor: Lanz, Farmall, Bolinder, Fiat in eerder stadium, later de Fordson, Same, Nuffield en Schlüter. De landbouwmechanisatie deed begin jaren vijftig en zestig in alle hevigheid haar intrede en Loonbedrijf Nagel vormde in zeker opzicht een voorhoede: het bedrijf had de eerste bietenrooier van Friesland. Het was een pionierstijd: een netwerk van landbouw mechanisatie bedrijven was er niet en menig lokale smid stond nog met een been in de oude tijd. Veel van de machinerie ging kapot en niet zelden moest er vooral bij nacht en ontij worden gerepareerd: lassen en snijden en voortdurend in den lande op en neer voor nieuwe onderdelen. Het bedrijf had een eigen smid: de zeer bekwame Jurjen Westra uit Firdgum. De eerste tractor van de familie Nagel was, volgens Geert Nagel, een Ford.

Medio zestig nam Cornelis het bedrijf over van zijn vader Jan, na een zware financiële tegenslag. Tjerk Nagel kreeg een betrekking bij een grote coöperatie. De aankoop van nieuwe Ford Majors, bestemd voor het grastransport van de grasdrogerij in Mantgum, bleek te voorbarig: het contract ging niet door. Inmiddels was het bedrijf gevestigd op “Groot Orxma”, waar in de loop van die jaren naast een loonbedrijf ook een grondverzetbedrijf werd gesticht; een overgang, die werd ingeluid door de aanschaf van De Komeet, een door een Fordson-tractor gedragen kraan.

Vlnr: Geert Nagel, Cor Nagel en Ulbe Joostema

Nog altijd was het in zeker opzicht een familiebedrijf want Cornelis zijn broer Gerrit trad toe tot het bedrijf en zelfs de neven Jappie en Albert Nagel, zonen van Piet Nagel, de broer van Jan Nagel, waren in dienst van dit bedrijf. Ook aangetrouwden van de familie Nagel, zoals Piet Spoelstra, vonden er hun werk. De ruilverkaveling maakte dat het grondbedrijf zeer snel groeide in de jaren zeventig. In de goede seizoenen werkten er ongeveer vijftien man personeel op mobiele en rupskranen, op tractoren, dumpers en hekkelmachines. Arbeiders, die er verscheidene jaren achtereen hebben gewerkt, zijn Renze Jelgerhuis en Jasper de Haan.

Ook de zonen van Cor Nagel en Antje Miedema, Jan en Jippe Nagel, werkten mee in het bedrijf. Antje wist, naast haar grote gezin, nog een grote schapenhouderij te bestieren. Cor zelf had nog als persoonlijke hobby een grote varkensmesterij. Daarnaast waren er nog andere, telkens terugkerende activiteiten, zoals de bietencampagne, het (dag en nacht) laden van de bieten i.s.m. regionale transportbedrijven zoals o.a. Vrieswijk en Joostema en Wijngaarden te Minnertsga en de Gebroeders Althuisius te Tzummarum.

Ook was er het hooipersen in de Greidhoeke, onder de coördinatie van veehandelaar Bontje Jongsma te Baard, en het mestrijden voor de boeren in de regio en in de Greidhoeke.

Personeelsfeesten werden soms gezamenlijk gevierd met Loonbedrijf A. Joostema.

Het Loon- en Grondverzetbedrijf van Cor Nagel werkte eind jaren zeventig, begin jaren tachtig in heel Nederland en zelfs in Duitsland. Omstreeks 1976 is het bedrijf opgegaan in Houtsma Loonbedrijf en Grondverzet te Menaldum. Het gezin bleef nog enige jaren op Groot Orxma wonen en verhuisde daarna naar de Scheltingawei 2.

Links Auke Noordstra en in de kraan Renze Jelgerhuis.