Voorbijgegane glorie van moderne varkensstal

In februari van dit jaar schreef Gerrit Bouma een artikel over de dorpspomp die ooit in Minnertsga heeft gestaan. Hierin vermelde hij ook dat hij een foto op de site van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed had gevonden. Nieuwsgierig ging ik vervolgens op deze site kijken of er ook foto’s op zouden staan die voor mij interessant waren.

Oude varkensstal aan de Miedleane (aug. 2014)

Wie schets mijn verbazing dat ik elf oude foto’s tegenkwam van de varkensstal van mijn grootvader Dirk Gijsberts Boomsma. Deze stal staat aan de Miedleane tegenover huisnummer 19 en staat daar tegenwoordig nog steeds. De foto’s waren gemaakt in 1956 maar er stond bij dat de stal bij Miedleane 23 zou staan. Dat was het huisadres van mijn grootouders maar de stal staat tegenover het huis waar destijds Marten Gratema woonde. Dit is inmiddels gecorrigeerd op de website van de Rijksdienst. Later heeft mijn grootvader dit huis gekocht een woonde het gezin van zijn zoon Johannes D. Boomsma er. Tegenwoordig wordt het bewoond door de familie Dusselaar.

Links het dak met rietmatten voor isolatie en het waterreservoir. Rechts op de voorgrond Marten Gratema en dan Dirk Gijsberts Boomsma.

Ik was nogal verbaasd dat deze foto’s op de site van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed stonden. Het is immers niet zo’n imposant gebouw en architectonisch al evenmin erg opvallend. Ik weet nog heel goed dat de stal werd gebouwd maar wist niet precies in welk jaar dat was en had geen idee waarom de foto’s waren gemaakt. Een bezoek aan mijn oom Johannes D. Boomsma leerde al snel dat de stal in 1954 was gebouwd door Bouwbedrijf T. Van der Zee uit Oosterbierum. Dit was een zogenoemde open Deense stal en gebouwd met behulp van subsidie van de overheid. Ook in die jaren werd er al subsidie aan bedrijven verstrekt. Een van de voorwaarden waaronder de subsidie werd verstekt was dat er metingen moesten worden verricht.

Links, naast de deur het instrument voor metingen. Foto rechts een varkensbox met automatisch drinkbak.

Zo moest dagelijks de luchtvochtigheid en de temperatuur worden bijgehouden. Het mesten van varkens was in die tijd in Minnertsga en omstreken zeker geen gemeengoed maar mijn grootvader teelde wel vaker producten die niet algemeen waren of die later ook door andere gardeniers werden verbouwd. Hij was vaak een voorloper en vakman met een goed financieel inzicht. Hoeveel scholieren hebben er niet zwarte bessen of aardbeien geplukt tijdens de vakanties in die tijd?  Bovendien was hij van mening dat hij te weinig land bezat en zocht naar andere bronnen van inkomsten. Het was in die tijd vrijwel onmogelijk om nog land te kopen en als er al iets beschikbaar kwam werd de prijs enorm opgedreven.

Varkens gelden als intelligente dieren en wisten dus ook precies wanneer het tijd was dat zij werden gevoerd. Normaal was het rustig in de stal maar wanneer de klink van de buitendeur werd gelicht veranderde dat in een oorverdovend kabaal. Hoewel de varkens geen zicht hadden op de buitendeur wisten ze precies wanneer ze werden gevoerd. Wanneer je op andere tijdstippen naar binnen ging bleef het rustig. Het voorste gedeelte was afgesloten van de varkensboxen. Hier was de opslag van het voer en het stro. De helft van de boxen was voorzien van een houten schot en de andere helft uit een hekwerk met tralies. Wanneer het voer in de troggen was gedaan waren het vooral die ijzeren hekken die problemen gaven. De hekwerken werden via een handel naar voren getrokken en dan was het een kunst om er voor te zorgen dat je niet werd gebeten. Tijdens het voeren zijn varkens nietsontziende vreetmachines die het ook op de handen hadden gemunt.

Foto links de mestgang, midden varkens op stro en rechts ijzeren tralies bij de troggen.

In 1954 speelde isolatie ook al een rol zoals op bovenstaande foto is te zien. De golfplaten op het dak waren aan de binnenkant afgedekt met rietmatten voor de isolatie. Dit was dan ook een van de redenen waarom de luchtvochtigheid en de temperatuur moest worden gemeten en bijgehouden. In die tijd was er nog geen waterleiding op de Miedleane. Op de bovenstaande foto is een grote bak bevestigd. Deze bak is het waterreservoir dat met een motorpomp van water werd voorzien. Het water werd uit de sloot tegenover de stal gepompt. Op die manier konden vervolgens weer alle waterbakjes in de boxen van water worden voorzien.  Vaak werd het voorste gedeelte van de stal ook gebruikt om te schuilen wanneer het regende en er niet meer op het land gewerkt kon worden.

Wanneer ik tegenwoordig over de Miedleane rijd, staat de stal er wat verlaten en verwaarloosd bij. Alsof het stil is blijven staan in de tijd. Het wordt gebruikt voor stalling van landbouwmachines en de veel te grote schuifdeuren doen ook afbreuk aan het geheel. Ik begrijp het wel, om het gebouw nog doelmatig te gebruiken moet je met een tractor naar binnen kunnen rijden, maar het is er niet fraaier van geworden.

Jelle Feenstra, 2014

Foto’s zwart/wit: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed