‘Fervers’ aan de Tilledyk

Tot het jaar 2001 was in Minnertsga aan de Tilledyk 7 het schildersbedrijf of ‘verversbedriuw’ van Terpstra gevestigd. Outger Terpstra was de man die na het vroege overlijden van zijn vader het schildersbedrijf heeft voortgezet. Hij is later opgevolgd door zijn zonen Johannes, Durk en Hette. Onlangs kreeg ik een paar prachtige foto’s van Jelle Feenstra waar de ‘mem’ van Outger Terpstra op staat voor haar woning en winkeltje aan de Tilledyk. Bij het bestuderen van die foto’s werd mijn nieuwsgierigheid alleen maar groter. Hoe was de familiesamenstelling, wanneer is het schildersbedrijf Terpstra ontstaan en wie waren eventueel zijn voorgangers? Ik heb geprobeerd de ‘Fervers’, die in dit pand waren gevestigd, in beeld te brengen.

In het boek: Ondernemers Vereniging Minnertsga 1954-2004, wordt uitgegaan van het jaartal 1896. Dat zou het officiële jaartal moeten zijn dat Johannes Tjerks Terpstra samen met zijn vrouw Attje Lantinga, in Minnertsga een schildersbedrijfje zijn begonnen. Maar dat ligt iets anders.

Terug in de tijd

Het pand waarin Johannes en Attje hun schildersbedrijf zijn begonnen, was eerst eigendom van de huisschilder Gerrit Flonk. Gerrit is in maart 1869, op 28-jarige leeftijd getrouwd met de toen 49-jarige Marijke Dijkstra die weduwe was geworden van de Minnertsgaaster huisschilder Jan Dirks van der Weide. Het is niet ondenkbaar dat Gerrit Flonk, afkomstig van Burgum, toen al als schildersknecht in dienst was bij Jan Dirks van der Weide en dat hij daarom enkele jaren later met de weduwe trouwt. In juli 1886 komt Marijke te overlijden. Hoewel er geen kinderen uit dit huwelijk zijn geboren, voelt Gerrit zich kennelijk nog te jong om alleen met het schildersbedrijf verder door het leven te gaan. Of Gerrit Flonk op weduwes valt of dat het zijn lot is; maar hij trouwt wederom met een weduwe. Deze keer met de 40-jairge Dirkje Zondervan van Sexbierum die weduwe was geworden van de 73-jarige (geen tikfout) timmerman Thomas Nauta uit Oosterbierum.

Schilderspand één na laatste (1992)

Ook uit het tweede huwelijk van Gerrit Flonk worden geen kinderen geboren en na ruim anderhalf jaar komt aan het huwelijk abrupt een einde  door het overlijden van Gerrit. In de krant staat het volgende bericht:

‘Hedenmiddag om 12 uur trof mij ten tweeden male de gevoeligste slag mijns levens, daar het God behaagde mijn innig geliefden Echtgenoot G. Flonk door den dood van mijne zijde te rukken, na eene echtvereniging van ruim 1 ½ jaar. Zwaar valt mij dit verlies, doch ik hoop Gode te zwijgen.

Minnertsga, 1 maart 1891. D. Zondervan, wed. G. Flonk. NB. Vrienden en Bekenden gelieven deze als bijzondere en algemeene kennisgeving aan te nemen. De Affaire zal op denzelf den voet voortgezet worden’.

Het woord ‘Affaire’ werd vroeger veel gebruikt om daar de zaak of de bedrijvigheid mee aan te duiden. Dat de zaak door kon blijven dragen was waarschijnlijk te danken aan de knecht die in dienst was, want in maart 1890 had Gerrit een advertentie in de krant laten plaatsen waarin hij een ‘Verwersknecht’ vroeg van omstreeks 18 of 19 jaar.

Pand te koop aangeboden

Maar ondanks dat Dirkje aangekondigd had dat de ‘Affaire’ voorgezet zou worden, stopt ze ermee. Het pand wordt direct na het overlijden van Gerrit Flonk verkocht via een openbare verkoping in de herberg van Reinder Tolsma. Het pand wordt omschreven als: ‘Eene burgerhuizinge met verfwinkel verder getimmerten, bleek, erf, moestuin, put en regenwaterbak, aan de Tilleburen’.

In eerste instantie is Lieme Glazema de hoogste bieder. Hij heeft fl. 1201,00 geboden, maar in de finale verkoping biedt Johannes Tjerks Terpstra uit Tzum flink wat meer. Johannes krijgt het pand op 23 maart 1891 in handen voor fl. 1351,00. Bij de koop was inbegrepen dat hij als nieuwe eigenaar ook nog fl. 400,00 moest betalen voor het kippenhok, de verfwaren, de materialen en gereedschappen die in de verfwinkel aanwezig waren. Via de notaris leent Johannes fl. 1000,00 van de Minnertsgaaster Heerke Sjoerds Meersma om zijn investering te kunnen financieren.

Kort nadat Johannes eigenaar is geworden van het pand met de zakelijke inboedel, houdt Dirkje Zondervan boelgoed van haar huishoudelijke inboedel. Die heeft ze waarschijnlijk niet meer nodig omdat ze bij iemand in Nijland intrekt, waar ze later ook mee trouwt.

Start schildersbedrijf Terpstra

Met de aankoop van het pand en de inboedel van de verfwinkel heeft Johannes Tjerks Terpstra de start gemaakt van zijn schildersbedrijfje. Johannes is dan nog niet getrouwd maar dat gebeurde in mei 1891 het de gemeente Franekeradeel. Hij trouwt dan met Attje Lantinga die net zoals hij, geboren is in Tzum. Johannes staat in de huwelijksakte te boek als verver. In de geboorteakte van het eerste kind, laat Johannes de ambtenaar van de burgerlijke stand opschrijven dat hij huisschilder is.

Oude schilderspand aan de Tilledyk

Hoe die eerste jaren van het schildersbedrijf zakelijk zijn verlopen? Dat zal wel in de nevelen van het verleden zijn verdwenen, maar gegevens over het gezin Terpstra zijn niet verdwenen. In het gezin Terpstra wordt in februari 1901 een tweede kind geboren dat de naam Tjerkje kreeg en in oktober 1904 komt hun eerste kind, Jietske, te overlijden. In januari 1907 wordt zoon Outger geboren.

Voortbestaan onzeker

Op 13 mei 1921 komt Johannes Tjerks Terpstra op 55-jarige leeftijd te overlijden. Hij laat zijn vrouw achter met de kinderen Tjerkje (20 jaar) en Outger (14 jaar).  Naar alle waarschijnlijkheid had Johannes geen personeel in dienst die het schildersbedrijf konden voorzetten. Daarom beslist weduwe Attje om het schildersbedrijf stop te zetten omdat haar zoon Outger nog te jong was en er anders kennelijk ook geen opvolger was. In hetzelfde jaar van het overlijden van ‘heit’ Johannes, trouwt dochter Tjerkje in december met Dirk Gijsbert Boomsma. ‘Fervers Attje’, zoals Attje in de volksmond wordt genoemd, blijft met haar zoon Outger aan de Tilledyk wonen. Attje blijft haar winkeltje, dat zij voor de dood van haar man al had, aanhouden. Zo kan er tenminste in het levensonderhoud worden voorzien.

Attje Lantinga voor haar winkeltje

Attje zou voornamelijk levensmiddelen hebben verkocht. Maar er waren veel meer winkeltjes in het dorp die levensmiddelen verkocht en levensmiddelen is nou niet direct een logische combinatie met een verfwinkel. Ik had de hoop dat de boedelbeschrijving, die gemaakt is kort na de dood van haar man, wat meer inzicht zou geven in de winkelwaren. Maar helaas . . . . er wordt een ongedefinieerde post Winkelgoederen genoemd die getaxeerd wordt op fl. 250,00 en in de bergplaats een partij klompen ter waarde van fl. 75,00, schildersgereedschap en verf ter waarde van fl. 25,00 en op zolder nog een voorraad klompen van fl. 20,00 en glas fl. 10,00. Duidelijk is dat de Minnertsgaasters er in ieder geval klompen konden kopen.

Doorstart

Volgens informatie uit het boek van Dooitze Zwart, zou Outger in 1932 de schildersactiviteiten van zijn in 1921 overleden vader hebben opgepakt. Maar het lijkt mij niet ondenkbaar dat hij al veel eerder met de ladder op het schouder en de verfbussen aan het fietsstuur van de ene naar de andere klant ging. In 1933 trouwt Outger met Maaike Jellema en naast de oude verfwinkel lieten zij een nieuwe woning bouwen.

In 1953 kwam zoon Johannes, die toen 14 jaar was, bij zijn vader werken en in 1965 treedt hij toe al firmant in het ‘skildersbedriuw’. Later kwam ook zoon Durk in dienst. In 1970 werd Outger arbeidsongeschikt door een hersenbloeding. Het bedrijf werd voortgezet door firmant Johannes. In 1970 werden de zaak uitgebreid met de verkoop van Doe-Het-Zelf artikelen. In het begin van de jaren ’80 kwam er een samenwerkingsverband tot stand tussen Johannes en Durk. Enige jaren later namen Durk en zijn vrouw het bedrijf over omdat ook Johannes arbeidsongeschikt werd. Vanaf dat moment kwam ook hun broer Hette in dienst. In 2001 zijn de bedrijfsactiviteiten gestopt wegens een ernstig auto-ongeval waarbij Durk en zijn vrouw bij betrokken waren en beide arbeidsongeschikt raakten.

Bron:

• Jelle Feenstra
• Leeuwarder Courant Archief
• Tresoar
• Bildts Dokumintasysintrum
• Barradiel Meininoar ien, februari 1966
• Dooitze Zwart; Ondernemers Vereniging Minnertsga 1954-2004 (24 april 2004)